Ochotnicza Straż Pożarna Boruszowice - Hanusek

Zarys historii

Ochotniczej Straży Pożarnej

w Boruszowicach –Hanusku.

HANUSEK (1883 rok)

Hanusek i Boruszowice od połowy lat 70 tych XX wieku stanowią jedno sołectwo gminy Tworóg. Jednak dzieje tych miejscowości znacznie się różnią. Najwcześniej, bo już w 1417 roku wzmiankowana jest kuźnica w Hanusku i rozwój tej miejscowości powiązany jest ściśle z rozwojem hutnictwa na Śląsku.

Z kolei najstarsze pisemne wzmianki o Boruszowicach pochodzą dopiero z pierwszych lat XVIII wieku. Na mapie Homanna z roku 1736 Boruszowiec ("Boruschowietz") zaznaczony jest jako mała wioska bez kościoła.

W lasach pniowieckich przed rokiem 1645 założono warzelnię soli, zwaną potocznie solarnią, w której czyszczono sól kamienną. W pobliżu warzelni soli wybudowano kilka budynków, które dały początek osadzie o nazwie Solarnia. O dalszych losach Solarni zadecydowała budowa w jej sąsiedztwie, w latach 1891-1894 fabryki materiałów wybuchowych. Wraz z budową fabryki zostało wybudowane osiedle robotnicze. W niedługim czasie osada ta wraz z Solarnią przyjęła nazwę, wcześniej zlikwidowanej wsi Boruszowice. Od tamtego czasu datuje się rozwój „Nowych Boruszowic”

Położenie Hanuska, Solarni i Boruszowic wśród lasów, zabudowa drewniana w powiązaniu z rozwojem hutnictwa, a co za tym idzie , wypalaniem węgla drzewnego, wytapianiem żelaza, powodowało stałe zagrożenie pożarowe, które znacznie wzrosło po wybudowaniu fabryki prochu.

W tym czasie nie istniały jeszcze wyspecjalizowane służby do walki z ogniem i innymi klęskami żywiołowymi. Akcje ratownicze prowadzone były w sposób dorywczy i niezorganizowany. Dopiero w XIX wieku zaczęto dostrzegać konieczność tworzenia specjalnych organizacji do gaszenia pożarów, odpowiedniego w tym celu szkolenia ludzi oraz przygotowywania narzędzi ratowniczych. Ogromny wpływ na rozwój zorganizowanej ochrony przeciwpożarowej miały klęski pożarów, które wówczas objęły prawie wszystkie państwa europejskie.

W Królestwie Pruskim w 1850 r. - wydana została ustawa o zarządzie policyjnym, zaś 1 sierpnia 1883 r. ustawa o ogólnym zarządzie kraju. Ustawy te wprowadzały powszechną i zorganizowaną pomoc na wypadek pożaru. Na mocy tych przepisów na obszarze Prus zaczęły powstawać ochotnicze drużyny pożarnicze, bądź przymusowe straże pożarne. W ramach obowiązku walki z ogniem gminy zobowiązane były do utrzymywania sikawek i innego sprzętu przeciwpożarowego. Gmina Hanusek oraz Gmina Solarnia musiały się również podporządkować tym aktom prawnym.

Po 1 sierpnia 1883 r. i tu, w Hanusku, pojawiła się pierwsza organizacja do walki z pożarami . Początkowo Hanusek wraz z Brynkiem i Wojską został włączony do Związku Sikawkowego – Kopienica-Łubie (Spritzenverband Koppinitz -Lubie). Potwierdzają to zachowane dokumenty z tego okresu, z 3 października 1887 r. - dokument stanowiący wykaz sprzętu przeciwpożarowego istniejących już Związków Sikawkowych Powiatu Gliwickiego, który chciały mieć do wglądu władze powiatowe (Königliches Landratats Amt) w Gliwicach.

Datę wejścia w życie ustawy o ogólnym zarządzie kraju w Królestwie Prus przyjmuje się jako początek zorganizowanej ochrony przeciwpożarowej na terenie Hanuska.

W późniejszych dokumentach z 18 lutego 1888 r., z 3 marca 1888 r. oraz z 31 marca 1888 r. jest już mowa o Związku Sikawkowym w Brynku w skład którego wchodził Hanusek (Hanussek).
Zgodnie ze statutem zatwierdzonym na zebraniu założycielskim Związku Sikawkowego w Brynku w dniu 18 lutego 1888 r., w skład pierwszego Zarządu Związku Sikawkowego weszli przedstawiciele gmin Brynek, Połomia, Hanusek oraz przedstawiciele majątków rolnych z tych miejscowości. W imieniu Hanuska statut założycielski związku sikawkowego podpisali: Bień, Zielonka, Lyschik. Niestety pozostali strażacy pozostają anonimowi.

Sprzęt pożarniczy związków sikawkowych składowany był w specjalnie na ten cel przeznaczonych budynkach. Remiza Straży Ogniowej w Hanusku mieściła się prawie od samego początku w małym budynku gospodarczym przy tzw. budynku celnym.

Od końca lat 50-tych , aż do początku 70-tych funkcje prezesa pełnił Jerzy Schleger. Do OSP Hanusek należało wtedy wielu druhów, m.in. Paweł Miś, Leon Gliwa, Józef Dziemba, Ewald Koziołek, Alojzy Stolfik, Jerzy Stolfik, Norbert Schleger, Reinchold Pradler, Henryk Jaruszowic, Alfred Jaruszowic, Glensk Artur, Ryszard Ecler i Teodor Kupka. Strażacy z Hanuska oprócz normalnej swej działalności brali również udział w organizowanych corocznie zawodach sportowo-pożarniczych. Na swym wyposażeniu posiadali sikawkę konną oraz motopompę. Koni do sikawki użyczał gospodarz Buchta.

W połowie lat 70-tych Jerzy Schleger wyprowadził się z Hanuska, a kierowana przez niego OSP stopniowo zawiesiła działalność. Reaktywowanie jej nastąpiło dopiero w 2000 roku wspólnie z OSP Boruszowice.

BORUSZOWICE (1931)

Tradycje strażackie w Boruszowicach sięgają końca XIX w. Już wybudowana w 1891- 1893 fabryka materiałów wybuchowych „ Pulverfabrik Pniowitz G.m.b.H ” posiadała służby pożarnicze, podobnie jak otwarta w jej miejsce „Pniowiecka Fabryka Papieru S.A. Lignoza” .

Jednak dopiero w lipcu 1931 roku, z inicjatywy Adolfa Maksymiuka, powstała w Boruszowicach Straż Pożarna Fabryki Lignoza S.A. Jej twórca został pierwszym komendantem, zaś w jej szeregi wstąpili następujący druhowie: Brajlich Stefan, Ciba Antoni, Dudek Paweł, Ecler Jan, Jaksa Leon, Kwaśniok Maksymilian, Krok Antoni, Opara Robert, Pałek Alojzy, Pałek Teodor, Poloczek Ryszard, Pradela Józef, Siwy Karol, Świerczok Jan, Wieszołek Jerzy, Ziaja Paweł I, Ziaja Paweł II, Żyłka Paweł.

Głównym zadaniem strażaków - ochotników było zabezpieczenie przeciwpożarowe fabryki oraz pobliskiego osiedla „Kolonia Fabryczna”. Druhowie czynnie brali udział w życiu wspólnoty boruszowieckiej. Prowadzili przeglądy przeciwpożarowe, ćwiczenia pokazowe. Organizowali festyny strażackie, pielgrzymki.


Jednak przede wszystkim głównym zadaniem boruszowieckich druhów było ratowanie życia i mienia mieszkańców. Strażacy z Boruszowic brali również udział w ratowaniu mienia poza granicami kraju. W roku 1933 zostali wezwani do palącej się stodoły do sąsiedniego niemieckiego Brynka.

W owym czasie na wyposażeniu ochotników był wóz konny, sikawki ręczne, węże, tłumnice, bosaki, wiadra itp.

3 lipca 1933 roku, w drugą rocznicę istnienia OSP, odbyła się uroczysta Msza św. Polowa, którą odprawił ks. proboszcz Moc ku czci św. Floriana, połączona z poświęceniem motopompy „LEOPOLIA” ( która wraz z wozem konnym znajduje się w zbiorach Centralnego Muzeum Pożarnictwa w Mysłowicach)

Bardzo uroczyście obchodzono 5-lecie istnienia Straży Pożarnej. Uroczystości 5 lipca 1936 r. rozpoczęła uroczysta Msza Św . w intencji strażaków i ich rodzin.

Dalszy rozwój Ochotniczej Straży Ogniowej przerwał wybuch II wojny światowej. Tuż po wojnie, wraz z przejęciem fabryki przez władze polskie – Myszkowskie Zakłady Papiernicze, przystąpiono do odtwarzania struktur pożarniczych w zakładzie. Równolegle tworzono dwie struktury : Zawodową Zakładową Straż Pożarną i Ochotniczą Straż Pożarną – jako oddział Pniowieckiej Ochotniczej Straży Pożarnej. W 1948 roku Pniowiecka Ochotnicza Straż Pożarna w Boruszowicach liczyła 29 członków , w tym 3 strażaków zawodowych. Komendantem Straży był Maksymilian Kwaśniok, zastępcą Paweł Żyłka, dowódcami sekcji Edward Poloczek i Wilhelm Cuber, mechanikami: Hubert Jaksa, Bernard Joneczko i Paweł Dudek, strażakami: Leonard Wandzik, Jerzy Ziaja, Stefan Łukoszek, Bernard Łukoszek, Teodor Pradela, Ludwik Pradela, Ignacy Wąsiel, Alojzy Kremer, Eryk Jaruszowiec, Eugeniusz Hajda, Bernard Pszczoła, Jan Gansiniec, Konrad Gansiniec, Ryszard Poloczek, Augustyn Świerczok, Jerzy Trzęsimiech, Marian Kijak, Alojzy Bambynek, Roman Kapała, Jan Piegza, Henryk Zakrzewski, Józef Hakuba. Siedzibą OSP była remiza w budynku fabrycznym nr 30, zaś na wyposażeniu strażacy mieli motopompę o wydajności 600 l/min oraz sprzęt pomocniczy. Jako środka transportu używano pojazdów konnych lub samochodów fabrycznych. Podkreślić należy fakt, że w Boruszowicach działalność Ochotniczej Straży Pożarnej i Zawodowej Straży Pożarnej przenikała się wzajemnie. Korzystały one z tego samego sprzętu i miały siedzibę w tym samym budynku.

W latach pięćdziesiątych jednostka OSP usamodzielniła się przyjmując nazwę Ochotnicza Straż Pożarna przy Kaletańskich Zakładach Celulozowo Papierniczych Wydział Produkcji Papieru Boruszowice. W owym czasie komendantem straży był Józef Kowalski. Zakład wyposażał straż w coraz lepszy sprzęt. Wszyscy strażacy posiadali nowoczesne, jak na owe czasy środki ochrony osobistej. W 1955 roku jednostka otrzymała motopompę o dużej wydajności. W tym okresie pojawił się również samochód strażacki, jednak częściej korzystano z samochodów fabrycznych, gdyż samochód ten był stary, wysłużony i często niesprawny. W owym czasie strażacy uczestniczyli w wielu akcjach gaśniczych na terenie zakładu, Boruszowic i Hanuska oraz miejscowości sąsiednich. Wspólnie z Komendą Powiatową przeprowadzano ćwiczenia pokazowe w Boruszowicach, Pniowcu i Mikołesce którymi dowodził Powiatowy Komendant Straży Pożarnej Wincenty Ścisłowski. Corocznie w czerwcu organizowano tydzień strażacki , w trakcie którego prowadzono działalność prewencyjną wśród pracowników zakładu, mieszkańców i uczniów szkół. Ponadto remontowano i odnawiano sprzęt pożarniczy. W dokumentach z tego okresu pojawiają się nazwiska strażaków , którzy wyróżnili się w akcjach gaszenia pożaru: 1949 rok – Konrad Gansiniec i Alojzy Bambynek, 1950 – Roman Kapała i Ludwik Pradela, 1961- Paweł Żyłka, Łukoszek Stefan, Kwaśniok Joachim, Kazimierz Kurek, Ludwik Pradela, Edward Poloczek, Antoni Ziaja, Ciba Wiktor.

21 lipca 1965 roku została zorganizowana Młodzieżowa Ochotnicza Straż Pożarna. W jej skład weszli 15 i 16 letni chłopcy: Jerzy Hes, Leon Miszuda, Bernard Opara, Joachim Pradela, Paweł Świerczok, Marian Szczerba, Leon Żyłka i Jerzy Oleś.

Z roku na rok jednostka rozwijała się powiększając swój stan osobowy. W roku 1973 jednostka liczyła 37 członków czynnych oraz 35 popierających. W tym też roku 27 lutego na zebraniu sprawozdawczo- wyborczym strażacy dokonali wyborów nowego zarządu: Prezesem został Jan Gansiniec, naczelnikiem i I wiceprezesem Maksymilian Kwaśniok, II wiceprezesem Adolf Spendel, skarbnikiem –Lucjan Leśniak, sekretarzem-Joachim Opara, gospodarzem Józef Kowalski oraz Wiktor Ciba członkiem zarządu. Do komisji rewizyjnej weszli: Ryszard Kłosek –przewodniczący, Henryk Gatys –członek, Jerzy Oleś –członek.

W maju 1976 na w trakcie zebrania sprawozdawczego dokonano zmiany składu zarządu OSP. Nowymi członkami zarządu zostali Jan Stępień –sekretarz w miejsce Joachima Opary i Jan Szczubiał w miejsce Adolfa Spendla. Kolejne zmiany w składzie zarządu nastąpiły w roku 1977. Wtedy to naczelnikiem został Wiktor Ciba, zaś na zebraniu w roku 1978 poszerzono skład zarządu o przedstawiciela młodzieży i przedstawicielkę kobiet. W tym też roku w OSP odbył się kurs Naczelników OSP II stopnia, kurs dowódców II stopnia i kurs obsługi motopomp.

W 1980 roku decyzją nr 601/9/80 ówczesnego Naczelnika Gminy OSP Boruszowice została wpisana pod nr 9 do rejestru terenowych i zakładowych ochotniczych straży pożarnych Gminy Tworóg. Z uwagi na brak specjalnego środka transportu OSP Boruszowice rzadko uczestniczyła w akcjach poza terenem zakładu. W latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych liczba ta wynosiła po kilka akcji na rok. W tym czasie OSP swoją główną działalność skupiała na pracy z młodzieżą, pracy prewencyjnej i ochronie zakładu. Jako środków transportu używano wózków akmulatorowych i w razie potrzeby samochodów fabrycznych : ciężarowego „Stara” i „Żuka” .

Kryzys lat 80 znacznie odbił się na działalności straży pożarnej w Boruszowicach. Została zlikwidowana Zawodowa Straż Pożarna, a brak środków finansowych w zakładzie znacznie ograniczył możliwości działania OSP, która jako straż zakładowa powoli gasła, aby ostatecznie zawiesić swoją działalność w połowie lat 90-tych w związku z upadłością Kaletańskich Zakładów Celulozowo-Papierniczych.

BORUSZOWICE-HANUSEK (2000)

Mimo iż jednostki OSP nie działały , to duch strażacki pozostał w sercach mieszkańców Boruszowic i Hanuska. Już od roku 1998 Marian Galios – Radny Rady Powiatu oraz Wójt Gminy –Andrzej Ecler nosili się z zamiarem reaktywacji jednostek straży pożarnej. W połowie roku 1999 Wójt Gminy sprowadził wycofywany z OSP Wojska samochód pożarniczy „STAR 25” do budynku remizy w Boruszowicach. W rok później Marian Galios , Andrzej Ecler oraz Wiktor Ciba ogłosili swój zamiar na czerwcowym festynie w Szkole Podstawowej w Boruszowicach. W dwa tygodnie później odbyło się pierwsze spotkanie wszystkich chętnych. Przybyło na nie około 50 chłopców i kilkunastu mężczyzn, z których wielu miało kontakt z pożarnictwem. Wtedy to wybrano tymczasowy zarząd, którego prezesem został ostatni naczelnik OSP Boruszowice – druh Wiktor Ciba. Kolejne zebranie, na którym zatwierdzono statut, dokonano wyboru stałych władz i przyjęto nazwę odbyło się 17 grudnia 2000 r. Wtedy postanowiono, że nowa OSP będzie kontynuować tradycje jednostek OSP Hanusek i OSP Boruszowice, oraz przyjęto nazwę Ochotnicza Straż Pożarna Boruszowice-Hanusek. W skład zarządu weszli : Wiktor Ciba –prezes, Bernard Hatlapa –naczelnik, Marian Galios –skarbnik, Andrzej Ecler –sekretarz, Jerzy Oleś –gospodarz. Komisję rewizyjną tworzyli: Stanisław Fabiszewski –przewodniczący, Tomasz Kijowski i Andrzej Hajda –członkowie. Wśród licznej grupy ochotników znaleźli się druhowie, którzy należeli dawniej do OSP Hanusek : Leon Gliwa, Paweł Miś lub do OSP Boruszowice : Ludwik Pradela, Alojzy Pradela, Antoni Ziaja, Stefan Łukoszek, Joachim Kwaśniok, Jerzy Oleś oraz najstarszy, jeden z współzałożycieli OSP Boruszowice Jan Ecler.

Szybko druhowie przystąpili do pracy. Dzięki druhom: Wiktorowi Ciba i Jerzemu Oleś wiele sprzętu przetrwało w garażach remizy. Szybko go odrestaurowano, uzbrojono samochód i już w marcu rozpoczął się kurs podstawowy dla wszystkich druhów. Po pozytywnie zaliczonych egzaminach, od czerwca 2001 roku jednostka była gotowa do podejmowania działań ratowniczo-gaśniczych i to z powodzeniem. Jeszcze w tym samym roku otrzymała podziękowanie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji za udział w akcji przeciwpowodziowej w 2001 roku.

W tym samym roku nastąpiła zmiana w składzie zarządu. W styczniu tragicznie zmarł Druh Marian Galios skarbnik OSP . Nowym skarbnikiem została Agnieszka Lebek.

Aktywność jednostki wzrastała z roku na rok. W 2002 roku, Komendant Powiatowy PSP przekazał jednostce samochód proszkowy Jelcz. Dzięki środkom finansowym z budżetu gminy oraz dotacji Zarządu Głównego ZOSP RP samochód ten został przebudowany na tzw ciężki – gaśniczy. Od lipca 2002 roku jednostka OSP Boruszowice-Hanusek stała się jednostką S2. W tym samym roku zamontowany został system alarmowania DSP .

Nowy rozdział w życiu jednostki nastąpił w dniu 23 grudnia 2002. W tym dniu decyzją nr XII/105 KSRG Ochotnicza Straż Pożarna w Boruszowicach-Hanusku została włączona do Krajowego Systemu Ratowniczo – Gaśniczego.

W 2003 roku OSP wzbogaciła się o kolejny samochód. Miejskie Przedsiębiorstwo MPEC w Tarnowskich Górach przekazało nam wycofywany samochód transportowy „Żuk”. W kwietniu tego roku strażacy swoimi siłami wyremontowali i przystosowali pojazd do nowej funkcji. Samochód ten został przystosowany do przewozu sprężarki, butli, aparatów powietrznych do ochrony dróg oddechowych. Sprzęt ten dzięki staraniom Komendanta Powiatowego Mariana Mielniczuka jednostka otrzymała z PSP w Bytomiu. Dodatkowo zamontowano maszt oświetleniowy i agregat prądotwórczy , przekazany z OSP Koty. Od tego momentu OSP Boruszowice-Hanusek ma na wyposażeniu trzy samochody pożarnicze ciężki GCBA, średni GBAM oraz lekki SLpgaz.

Ważną sferą działalności OSP jest praca z młodzieżą. Corocznie młodzi druhowie biorą udział w obozach szkoleniowo-wypoczynkowych, wycieczkach, spotkaniach szkoleniowych. W lipcu 2004 roku Młodzieżowa Drużyna Pożarnicza w Boruszowicach – Hanusku uchwałą Zarządu Oddziału Gminnego otrzymała proporzec, który został wręczony w trakcie trwania Międzynarodowego Obozu MDP w Świerklańcu.

Druhowie z Boruszowic i Hanuska corocznie biorą udział w różnego typu zawodach i turniejach pożarniczych odnosząc liczne sukcesy. W roku 2001 w trakcie Gminnych Zawodów Sportowo – Pożarniczych w Krupskim Młynie najmłodsi chłopcy oraz grupa dziewcząt zdobyli 1 miejsca oraz najmłodsi 2 miejsce w zawodach powiatowych. W 2002 roku również pierwsze miejsca w tych samych kategoriach, zaś w grupie 15-18 lat 2 miejsce. W 2003 roku we wszystkich kategoriach druhowie uplasowali się na pozycjach medalowych. Podobnie w latach następnych.

W Ogólnopolskim Turnieju Wiedzy Pożarniczej pierwsze duże sukcesy przyniósł rok 2000 , w którym w eliminacjach gminnych druhowie z Boruszowic – Hanuska zdobyli wszystkie miejsca od 1 do 6. Następnie w eliminacjach powiatowych uzyskali kwalifikacje do edycji wojewódzkiej, gdzie Krzysztof Madej zdobył 17 miejsce. Podobnie w roku 2005 w eliminacjach wojewódzkich Beata Hatlapa zdobyła 15 miejsce, a Kamil Strzelczyk 18.Liczne sukcesy ma na swoim koncie OSP również w konkursie plastycznym i innych.

W roku 2004 strażacy otrzymali pomieszczenie na świetlicę na piętrze budynku przedszkola. Swoimi siłami wyremontowali ten lokal. Dziś odbywają się tam regularne spotkania młodzieżówki, uroczystości strażackie i inne spotkania.

Druhny i druhowie angażują się w działalność Związku OSP RP. Druhna Elwira Ecler pełni funkcję przewodniczącej powiatowej komisji drużyn młodzieżowych i kobiet. Była również kilkukrotnie komendantem obozów młodzieżowych, międzynarodowego i zagranicznych. Druhna Agnieszka Lebek jest członkiem gminnej komisji rewizyjnej, druh Andrzej Ecler – prezesem oddziału gminnego oraz sekretarzem oddziału powiatowego. OSP zaangażowana była w organizację wielu imprez i uroczystości o znaczeniu powiatowym. Na druhów z OSP Boruszowice –Hanusek zawsze można liczyć.

Obecnie w skład Zarządu OSP Boruszowice-Hanusek wchodzą druhny i druhowie:

prezes – Bernard Hatlapa, naczelnik- Krzysztof Belik, zastepca naczelnika – Bogusław Maćkowiak, skarbnik – Agnieszka Lebek, sekretarz – Andrzej Ecler, gospodarz - Michał Ziob, członkowie – Jerzy Oleś, Rudolf Aleksy i Marian Łuczak.

Do komisji rewizyjnej wchodzą druhowie : Stanisław Fabiszewski –przewodniczący, Adam Lutostański – zastepca przewodniczącego, Sławomir Lubich - sekretarz oraz członkowie: Andrzej Hajda, Dawid Kijowski. Jednostka liczy 84 druhów. (ae)